Werkgroep Zwaluwen

De werkgroep zwaluwen heeft als doel de zwaluwstand te verbeteren in het bijzonder in de dorpen Uffelte en Havelte.

Wat is er leuker dan op een mooie zomeravond in de luie stoel naar de lucht te kijken en overal zwaluwen druk bezig te zien? In Uffelte e.o. komen zwaluwen nog volop voor. Ze bouwen nesten tegen de gevel (huiszwaluw) of in een schuur (boerenzwaluw), terwijl de gierzwaluw een muurspleet of nestkast prevaleert. De stand wordt al jarenlang bijgehouden en hoewel er ups and downs zijn overheersen positieve berichten. En daarin speelt de Werkgroep zwaluwen een belangrijke rol.

Coördinator

Geert Drogt
(geertdrogt@planet.nl)

Doel

Het doel van de werkgroep zwaluwen is het registreren en verbeteren van de zwaluwstand in het bijzonder in de dorpen Uffelte, Havelte, Veendijk en Wapserveen.

Werkwijze

Inventarisatie

In Uffelte, Havelte, Veendijk en Wapserveen worden jaarlijks huis aan huis bewoonde nesten van huiszwaluwen geteld. boerenzwaluwen worden geteld in een vast telgebied in een deel van Uffelte. Van de gierzwaluw worden in Uffelte jaarlijks de invliegplekken (=nesten) geregistreerd, elders wordt de stand geteld. Oeverzwaluwen nestelen de laatste jaren bij uitzondering in Uffelte e.o.

Kunstnesten

Huiszwaluwen worden geholpen door plaatsing van door de werkgroep gemaakte kunstnesten (van zaagsel en portlandcement) aan gevels. Dat kan het best in de nabijheid van reeds aanwezige zwaluwnesten, maar soms kunnen huiszwaluwen er door naar een nieuwe locatie worden gelokt. Ruim een derde van de ongeveer 150 aangebrachte kunstnesten is bewoond.

Zwaluwtillen

Zeer speciaal zijn de vier in 2011 geplaatste zwaluwtillen. Een til is een mast met een klein dak waaronder kunstnesten zijn gemonteerd. Ingaande 2016 zijn alle tillen bewoond en met ca 60 nesten behoren ze tot de best bezette in ons land.

Dakpannen en nestkasten

Gierzwaluwen zijn soms te verleiden tot het nestelen onder speciale dakpannen met een vliegopening er in en in speciale gierzwaluwnestkasten. Op de Havelter kerk zijn in 2002 ca. 55 van deze dakpannen geplaatst en is met afspelen van het Gierzwaluwengeluid getracht de zwaluwen te lokken. Tot dusverre heeft er een enkele Gierzwaluwen genesteld. Enkele in Uffelte geplaatste dakpannen waren succesvol. In Uffelte zijn ook 32 speciale nestkasten aan gevels van woningen bevestigd, waarin het grootste deel van de Uffelter Gierzwaluwen succesvol jongen weet groot te brengen.

Mestplankjes

Huiszwaluwen bouwen soms nesten op plaatsen waar bewoners last hebben van zwaluwenpoep, klontjes modder en dode uit de nesten gevallen jongen. Een praktische en simpele oplossing is het monteren van een ‘mestplankje’ ongeveer een meter onder een nest. Hiervan zijn er tientallen, meestal tot tevredenheid van de bewoners, gemonteerd.

Nestmateriaal

In Havelte wordt in de nabijheid van de zwaluwentil natte leem als nestmateriaal aangeboden, waarvan de zwaluwen veel gebruik maken.

Voorlichting

Het geven van informatie via huis-aan-huisbladen, flyers en vooral in direct contact met bewoners die zwaluwen hebben.

Rapportage

Resultaten van tellingen en andere gegevens worden opgenomen in het Jaaroverzicht van de Vogelwacht en worden doorgegeven aan Sovon en Vogelbescherming.

Resultaten

Huiszwaluwen

De stand van de huiszwaluw in Uffelte, Havelte, Veendijk en Wapserveen is sterk toegenomen van totaal 146 nesten in 1990, 288 in 2010 tot 417 in 2018. In de meeste dorpen is er toename met soms schommelingen, maar in Wapserveen afname. In Uffelte en Havelte raken de dorpskernen ontvolkt. Kolonie worden soms verlaten door werkzaamheden (melkfabriek Wapserveen) of vestigen zich in aangebrachte kunstnesten. De positieve aantalsontwikkeling kan niet los gezien worden van onze beschermingsmaatregelen, maar hangt ook samen met factoren, zoals insectenaanbod of de situatie in de winter- of doortrekgebieden.

Boerenzwaluw Foto Bart Hoekstra

Boerenzwaluw

Door de tijdrovende inventarisatie, waarbij in gebouwen gekeken moet worden naar bewoonde nesten, was de aantalsontwikkeling niet goed bekend. Vanaf 2009 wordt jaarlijks een vast gebied met 53 adressen aan de oostzijde van de Drentse Hoofdvaart in Uffelte geïnventariseerd. In de vaak tot woonhuizen verbouwde boerderijen met stallen en schuren en één modern agrarisch bedrijf nestelde 53 tot 66 nesten, wat overeen komt met de 47 tot 74 paren eind vorige eeuw.

Gierzwaluw

In de jaren 1990 hebben gierzwaluwen zich permanent als broedvogel in Uffelte en Havelte gevestigd en recent ook in Wapserveen en Darp. Daarvoor zaten ze vrijwel uitsluitend bij soms honderden in steden als Meppel en Steenwijk. Ze nestelen achter spleten en kieren van gebouwen. Vanaf 2009 is de stand mede dankzij de nestkasten toegenomen tot 35-39 nesten. Tellingen in Havelte komen uit op ca 30 paren en zowel in Wapserveen als in Darp op 6-8 paren.

Kenmerken van drie zwaluwen op rij

Huiszwaluwen

Huiszwaluwen zijn van boven grotendeels donker en van onderen wit. De witte stuit is opvallend. De staart is kort en gevorkt. Van dichtbij zijn de behaarde pootjes te zien. De vlucht is enigszins fladderend en het geluid is ‘pruttelend’.

Ze ‘metselen’ hun nest van voornamelijk leem of klei aan de buitenzijde van gebouwen, bij voorkeur onder een licht geverfde overstek. De nestingang is een klein gat. In juni-augustus worden 2-3 keer jongen grootgebracht. Broedduur is 14-15 dagen en daarna worden de jongen 19-30 dagen door beide ouders verzorgt en soms ook nog na het uitvliegen.

Meer informatie over de Huiszwaluw

Boerenzwaluwen

Boerenzwaluwen hebben een donkere bovenzijde en grotendeels lichte onderzijde. De kop is donker met een roodbruin ‘gezicht’ en ze hebben een lange gevorkte puntige staart. Het zijn snelle vliegers die een kwetterend liedje zingen.

Ze bouwen hun komvormige nest van modder en plantendelen meestal in een gebouw, vaak een halfopen stal of schuur, ook onder een brug. De binnenkant wordt bekleed met veren. Broedt in mei-augustus vaak twee- of driemaal achtereen. Meestal 4-5 eieren die door het vrouwtje worden uitgebroed. Broedduur 14-16 dagen en voedering van jongen door beide ouders duurt ongeveer 20 dagen.

Meer informatie over de Boerenzwaluw

Gierzwaluwen

Gierzwaluwen zijn vrijwel geheel donker gekleurd en hebben smalle lange sikkelvormige vleugels en een korte gevorkte staart. Het zijn razendsnelle en behendige vliegers. Ze roepen een doordringend, schreeuwend ‘srrierr’.

Gierzwaluwen nestelen in holten in gebouwen waar ze via spleten en kieren in muren en daken bij komen. Ze ‘schieten’ in zo’n opening en laten zich bij het uitvliegen vallen’ (want Gierzwaluwen kunnen niet van de grond opvliegen). Behalve als ze broeden verblijven ze jaarrond vliegend in de lucht. Ze broeden eens per jaar en leggen 2-3 eieren. Indien er voor de jongen in de omgeving onvoldoende voedsel is (slecht weer), kunnen de oudervogels zeer ver vliegen (bijv. Frankrijk of Spanje) op zoek naar voedsel. De jongen blijven dan soms vele dagen zonder voedsel in het nest, waarbij ze in een soort van coma raken. Vrijwel direct na het uitvliegen van de jongen omstreeks 1 augustus vertrekken de Gierzwaluwen.

Zwaluwen zijn insecteneters, die overwinteren in Afrika. Boerenzwaluwen arriveren vooral in april, Huis- en Gierzwaluwen meest in mei.

Meer informatie over de Gierzwaluw

Laatste nieuws uit de werkgroep