Het doel van de steenuilenwerkgroep is om de steenuilen in ons gebied te beschermen. Dit houdt in dat we veel in het werk stellen om de stand op peil te houden en zo mogelijk uit te breiden. De werkgroep, bestaande uit ca. 40 vrijwilligers is actief in vrijwel de gehele gemeente Westerveld en in een deel van de gemeente De Wolden. Met onze populatie van thans 50 tot 80 territoria beheren we het meest noordelijke bolwerk van steenuilen in Nederland.

De taken van de werkgroep bestaan uit verschillende werkzaamheden die over het jaar zijn verspreid. Een overzicht:

• Inventarisatie van het aantal territoria binnen het werkgebied door middel van ‘geluidsinventarisatie’ in februari – begin maart.
• Vaststellen aantal legsels en het aantal gelegde eieren in half-eind april.
• Vaststellen van het aantal uitgekomen eieren en jongen en de leeftijd van de jongen bepalen in begin tot half mei.
• Ringen van de jongen in half mei tot half juni, onder andere voor onderzoek naar verspreiding en overleving.
• Nacontrole in juni-juli waarbij wordt vastgesteld hoeveel jongen de leeftijd van 30 dagen (vliegvlug) hebben bereikt.
• Nestkasten schoonmaken in augustus – november.
• Wintercontrole waarbij ringnummers worden afgelezen en – indien nodig – bijvoeren in december-februari.

Daarnaast zijn er andere werkzaamheden:

• Nieuwe nestkasten ophangen op geschikte plekken. Tegenwoordig zijn dat nestkasten waar steenmarters (predator) niet goed in terecht kunnen.
• Vervangen van verouderde en rotte nestkasten.
• Voorlichting met lezingen.
• Rapportage.
• Doorgeven resultaten aan landelijke organisaties als: Sovon, STONE, Vogeltrekstation e.d.

Al decennialang is de steenuil bij onze vereniging in beeld. Midden jaren 1970 werd al gezocht naar territoria en werd een bescheiden aantal kasten geplaatst. In de omgeving van Uffelte was de steenuil destijds een vrij schaarse broedvogel. Begin jaren 1980 verdween deze populatie vrijwel geheel als gevolg van de strenge winter 1978/1979 en een ruilverkaveling, waardoor voor de steenuil belangrijke kleine landschapselementen verdwenen. In het naburige Ansen werden in de jaren 1990 enige paren aangetroffen, waarna de werkgroep zich met veel energie en op dit gebied richtte, en met succes. In de afgelopen vijftien jaar is de stand in ons totale werkgebied opgelopen tot ongeveer 50 broedparen. Plaatsing en controle van circa 240 nestkasten heeft hier veel toe bijgedragen.

De steenuilen hebben een breed scala aan prooien. Doorgaans eten ze in het broedseizoen vooral grote insecten (mestkevers, meikevers, rupsen, etc.), wormen en muizen (o.a. bos-, veld- en huismuizen). In de winterperiode treffen we nog wel eens zangvogels aan als prooi (mussen, geelgors, etc.). Het voedsel vinden ze op verschillende plekken op het erf. Zo worden wormen gevangen in kort gemaaid gras, muizen bij de muizenruiter, hooiberg, mesthoop e.d. en grote insecten in iets langer gras en in weilanden. Verschillende landschappelijke elementen zijn dus belangrijk voor het voedselaanbod voor de steenuilen.

Naast de steenuilen treffen we in de nestkasten ook vaak andere dieren aan. Sommige komen we graag tegen, andere liever niet. Hieronder een rijtje met geregelde gasten:

• Spreeuw (nestelt in 85% van de niet door steenuilen bezette nestkasten)
• Koolmees (enkele paren per jaar)
• Bijen (ene jaar meer dan het andere, bij aanwezigheid van een bijenvolk vragen we een imker om het volk op te halen)
• Hoornaar (ene jaar wel, andere jaar niet; betreffende kast maken we in de winter schoon)

Steenmarter (deze predator hebben we liever niet in de kasten en in de nieuwe ‘marter-proof-nestkasten’ komen we ze minder tegen)

De steenuil vormt niet de top van de voedselketen en wordt dus door andere dieren gegeten. Daarnaast zijn er nog een aantal belangrijke gevaren waaraan de steenuil is blootgesteld:

• Predatie door steenmarter, buizerd, havik, vos, huiskat.
• Verkeer; er worden regelmatig steenuilen gemeld als verkeersslachtoffer
• Vergiftiging (o.a. door gebruik van muizen- en rattengif)
• Verdrinking (vaak jongen) in bijvoorbeeld drinkbakken voor vee of emmers met vloeistof
• Biotoopvernietiging (bijv. bij verkoop van woningen wordt soms het hele erf ‘te netjes’ gemaakt, waardoor het niet meer geschikt is voor steenuilen)

Steenuilen zijn kritisch met betrekking tot hun leefomgeving. In de broedbiotoop moeten de landschapselementen aanwezig zijn die een steenuil nodig heeft om te overleven, zoals:

• Kleinschalig boeren landschap
• Mesthopen
• Hagen (meidoorn, beuk)
• Overhoekjes vaak met ruigte
• Oude gebouwtjes (schuilplaatsen)
• Fruitboomgaarden

Steenuilen zitten steevast in de buurt van menselijke bewoning. Het zijn echte erfvogels. Landschapsbeheer Drenthe realiseert o.a. aan erfverbetering in ons werkgebied. De steenuilenwerkgroep wordt dan ingeschakeld om te kijken of het erf ook geschikt is voor steenuilen. Indien het erf geschikt is wordt er door Landschapsbeheer Drenthe een steenuilennestkast geleverd, die door de steenuilenwerkgroep wordt geplaatst en gecontroleerd. Dit heeft geleid tot uitbreiding van geschikt steenuilenbiotoop en toename van het aantal broedparen.