Voor het eerst is vastgesteld dat een koolmees eikenprocessierupsen uit hun nest haalt en deze rupsen aan de jongen voert. De nieuwste inventarisaties van het aantal eikenprocessierupsnesten in het project Natuurlijke bestrijding in Wapserveen laat zien dat de proeflocatie met nestkasten 65 procent minder eikenprocessierupsnesten had dan de locatie waar geen nestkasten werden opgehangen.
Eerder hebben we kunnen aantonen dat koolmezen alle stadia van de eikenprocessierupsen opeten. Koolmezen schudden de rupsen met brandharen heen en weer zodat de rups zijn brandharen afschiet. Daarna is de processierups eetbaar. Voor het eerst hebben we nu kunnen vastleggen dat de koolmees ook eikenprocessierupsen uit een eikenprocessierupsnest haalt en deze rupsen aan de jongen voert. In het onderstaande filmpje is het duidelijk te zien – ook met snap shots dat de koolmees behendig een rups uit een nest haalt. In dezelfde film is te zien dat ze met een eikenprocessierups het nest in vliegt en met een leeg bekje het nest verlaat. Deze opnames zijn gemaakt in Wapserveen, gemeente Westerveld, voor het project Natuurlijke bestrijding van de eikenprocessierupsen in opdracht van de Boermarke. Tijdens de tussentijdse inventarisatie van de proeflocatie samen met Bert Noorman van de Vogelwacht Uffelte hebben we veel mezen, maar ook andere vogels gezien die zich te goed deden aan de eikenprocessierupsen.
65 procent minder en kleinere nesten eikenprocessierups door natuurlijke vijanden
De tussenstand dit jaar tussen de proeflocatie met nestkasten en de controlelocatie zonder nestkasten laat een duidelijk verschil zien. Bij de proeflocatie zijn in 64 bomen 127 nesten aangetroffen. Op de controlelocatie werden in hetzelfde aantal bomen 365 nesten aangetroffen, bijna drie keer zo veel dus. In de proeflocatie is de grootte van een nest maximaal 20 cm. De controlelocatie bevat nesten van soms 1 meter in de lengte.
Het onderzoek toont aan dat niet alleen preventieve bespuitingen en ruimen van nesten de oplossing van de problematiek rond de eikenprocessierups is. Vogels, waaronder koolmezen, leveren in alle stadia van de eikenprocessierups een natuurlijke bijdrage aan de reductie van het aantal eikenprocessierupsen. De vogels vormen naast andere natuurlijke vijanden een belangrijke schakel in het beheersingsproces.
Belangrijk is dat de locatie waar nestkasten worden geplaatst goed uitgezocht moet zijn. Niet klakkeloos in het voorjaar nestkasten ophangen, maar in het najaar al de nestkasten plaatsen. De boeren in de proeflocatie en de inwoners spelen ook een belangrijke rol in het succes van het project. Zo is er een strook weiland aan het project ter beschikking gesteld waar we ook vegetatieproeven doen om te bepalen wat wel werkt en wat niet. Later volgt hier meer informatie over.
Andere vogels
Ook andere vogels zijn op dit moment druk bezig met eten van de eikenprocessierupsen. We hebben meldingen dat de spreeuwen ook nu in de nesten actief zijn, net als de spechten die de nesten op een lompe wijze open pikt. Verder zijn er ook meldingen van boomklevers – maar dat hebben we nog niet objectief kunnen vaststellen. Op dit moment is de koolmees een van de belangrijkste speler in de reductie van de eikenprocessierups.
Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups: Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies; Arnold van Vliet en Hidde Hofhuis, Wageningen University; Henry Kuppen, Terra Nostra; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Joop Spijker, Wageningen Environmental Research.